Bizans mimarisi, merkezi Konstantinopolis’te (şimdiki İstanbul, Türkiye) bulunan Bizans İmparatorluğu’nda gelişen bir mimari tarzıdır. 4. yüzyıldan 15. yüzyıla kadar gelişti ve tesiri Akdeniz hayatına ve ötesine yayıldı.
Bizans mimarisinin en bariz özelliklerinden biri kubbedir. Kubbeler kiliselerin merkezi alanını örtmek için kullanılırdı ve Bizans Hristiyanlığının bir sembolü haline geldiler. Bizans kubbeleri çoğu zaman mozaikler ya da fresklerle süslenirdi ve yakarma edenler için bir huşu ve şaşkınlık duygusu yaratırdı.
Bizans kiliseleri ek olarak kemerler, tonozlar ve sütunlu geçitlerin kullanımıyla da karakterize edilir. Bu özellikler bir alan ve fer hissi yaratır ve Bizans kiliselerinin hayattaki en güzel yapılardan bazıları bulunmasına destek sunar.
Aşağıda en meşhur Bizans kiliselerinden bazılarının sıralaması yer almıştır:
- Ayasofya, İstanbul
- San Marco Bazilikası, Venedik
- San Vitale, Ravenna
- Mukaddes Mezar Kilisesi, Kudüs
- Doğuş Kilisesi, Beytüllahim
Bizans mimarisi, Avrupa ve Orta Şark’daki mimarinin gelişimi üstünde derin bir etkiye sahipti. Tesiri Romanesk, Gotik ve Rönesans kiliselerinin mimarisinde görülebilir. Bizans mimarisi ek olarak, bilhassa Osmanlı İmparatorluğu’nda İslam mimarisinin gelişimini de etkiledi.
Bizans İmparatorluğu 15. yüzyılda geriledi ve mimarisi azar azar öteki stillerle değiştirildi. Sadece Bizans mimarisi güzelliği ve dünya mimarisine eşi olmayan katkısı sebebiyle hayranlık uyandırmaya devam ediyor.
| Antet | Yanıt |
|---|---|
| Bizans mimarisi | Bizans İmparatorluğu’nda 4. yüzyıldan 15. yüzyıla kadar gelişen bir mimari biçim. |
| Kubbe | Yarım küre ya da yarı küresel çatı ya da tavan. |
| Kilise | Hıristiyanların yakarma amacıyla kullandıkları yapı. |
| Mimarlık | Binaları tasarlama ve inşa etme sanatı ve bilimi. |
| görkem | Büyük güzellik ya da görkem. |
II. Tarih
Bizans mimarisinin zamanı, 4. yüzyıldan 15. yüzyıla kadar bin yılı aşkın bir süreyi kapsar. Bu vakit zarfında Bizans mimarisi muhtelif politik, toplumsal ve dini etkenlere cevap olarak evrimleşmiş ve değişmiştir.
III. Özellikler
Bizans mimarisi kubbe, kemer ve tonoz kullanımıyla karakterize edilir. Kubbeler çoğu zaman yarım küre ya da yarı daireseldir ve çoğu zaman bir kilisenin merkezi alanını örtmek için kullanılır. Kemerler kubbeleri ve tonozları desteklemek için kullanılır ve çoğu zaman kompleks oymalarla dekore edilirler. Tonozlar ferahlık ve fer hissi yaratmak için kullanılır ve çoğu zaman mozaik ya da fresklerle kaplıdırlar.
Bizans mimarisinin öteki karakteristik özellikleri içinde tuğla ve taş kullanması, oldukça renkli dekorasyon kullanması ve kompleks geometrik desenlerin kullanması yer alır. Tuğla ve taş Bizans mimarisinde kullanılan en yaygın yapı malzemeleridir ve çoğu zaman birbirleriyle kombinasyon halinde kullanılırlar. Oldukca renkli dekorasyon Bizans binalarına renk ve görsel alaka katmak için kullanılır ve çoğu zaman mozaik, fresk ve oymalar benzer biçimde kullanılır. Karmaşa geometrik desenler Bizans binalarını süslemek için de kullanılır ve çoğu zaman mozaik, fresk ve oymalar benzer biçimde kullanılırlar.
IV. Özellikler
Bizans kiliseleri, aşağıdakiler de dahil olmak suretiyle bir takım ayırt edici hususiyet ile karakterize edilir:
- Kubbenin odak noktası olduğu merkezi bir plan
- Hem naturel bununla birlikte suni ışığın bol miktarda kullanılması
- Hem içte hem dışta detaylı süslemeler
- Mermer, mozaik ve freskler de dahil olmak suretiyle varlıklı bir araç-gereç çeşitliliği
Bu özellikler Bizans kiliselerinin eşi olmayan güzelliğine ve ihtişamına katkıda bulunmuş ve onları dünyanın en ikonik mimari tarzlarından biri haline getirmiştir.
V. Binalar
Bizans kiliseleri, Balkanlar’dan Orta Şark’ya kadar eski Bizans İmparatorluğu’nun her yerinde bulunur. Bizans mimarisinin en meşhur örneklerinden bazıları şunlardır:
* İstanbul, Türkiye’deki Ayasofya
* Kudüs’teki Mukaddes Mezar Kilisesi
* Yunanistan’daki Daphni Manastırı
* İtalya, Ravenna’daki San Vitale Kilisesi
* Yunanistan’daki Hosios Loukas Manastırı
Bu kiliselerin tüm bunlar büyük kubbeleri, kompleks mozaikleri ve yükselen kemerleriyle öne menfaat. Bizans İmparatorluğu’nun sanatla alakalı ve mimari parlaklığının bir kanıtıdırlar.
VI. Mimarlar
Bizans kiliselerinin mimarları bu olağanüstü binaları tasarlamak ve inşa etmekten sorumluydu. Hem güzel bununla birlikte işlevsel yapılar yaratabilen son aşama kabiliyetli zanaatkarlardı. Bizans mimarları Roma mimarisi, erken Hristiyan mimarisi ve Bizans İmparatorluğu’nun komşularının mimarisi benzer biçimde muhtelif kaynaklardan esin aldılar. Ek olarak kubbeler, kemerler ve kompleks mozaiklerin kullanımıyla karakterize edilen kendilerine has bir mimari biçim geliştirdiler.
En meşhur Bizans mimarları içinde Trallesli Anthemius, Miletli Isidoros ve I. Justinianus yer alır. Bu mimarlar, İstanbul’daki Ayasofya ve Konstantinopolis’teki Havariyyun Kilisesi de dahil olmak suretiyle Bizans İmparatorluğu’nun en ikonik yapılarından kimilerini tasarlamaktan sorumluydu.
Bizans mimarları Batı dünyasında mimarinin gelişiminde mühim bir rol oynadılar. Emek harcamaları Avrupa genelindeki kiliselerin ve öteki binaların tasarımını etkiledi ve teknikleri hemen sonra Rönesans ve Barok dönemlerinde mimarlar tarafınca benimsendi.
VII. Tesir
Bizans kiliselerinin mimari ihtişamları, dünya genelinde mimarinin gelişimi üstünde derin bir etkiye haiz olmuştur. Bilhassa kubbe, İstanbul’daki Ayasofya’dan Roma’daki Aziz Petrus Bazilikası’na kadar birçok kültürde dini mimarinin her yerde bulunan bir özelliği haline gelmiştir. Bizans mimari seçimi, saraylar ve hükümet binaları benzer biçimde laik binalarda da kullanılmıştır.
Bizans mimarisinin Bizans İmparatorluğu dışındaki en dikkat cazibeli örneklerinden bazıları şunlardır:
- İstanbul’daki Ayasofya, Türkiye (532-537)
- Venedik, İtalya’daki San Marco Bazilikası (1063-1094)
- Almanya Aachen’daki Palatine Şapeli (792-805)
- Kudüs’teki Mukaddes Mezar Kilisesi (4. çağ)
- İspanya’nın Kordoba kentindeki Kordoba Yüce Camii (785-786)
Bizans mimari seçimi çağıl zamanlarda da tekrar canlandırıldı, en dikkat çekeni Amerikalı mimar Frank Lloyd Wright’ın çalışmalarıydı. 20. yüzyılın başlarında gelişen Wright’ın Prairie Mimarlık Okulu, kubbeler, kemerler ve tonozların kullanımıyla Bizans tarzından büyük seviyede yararlandı.
Bizans kiliselerinin mimari ihtişamları, dünyanın dört bir tarafındaki mimarlara ve tasarımcılara esin vermeye devam ediyor ve bu tesir, bugün gördüğümüz birçok yapıda açıkça görülüyor.
Reddetmek
Bizans mimarisi, imparatorluğun iç çatışmalar ve dış tehditler sebebiyle kilo vermesiyle 12. yüzyılda gerilemeye başladı. 1204’te Dördüncü Haçlı Seferi tarafınca Konstantinopolis’in yağmalanması, imparatorluğun en mühim kiliselerinin ve manastırlarının çoğunun yıkılmasıyla Bizans mimarisinin gerilemesini daha da hızlandırdı. Sonraki yüzyıllarda, imparatorluk Osmanlı Türkleri tarafınca kademeli olarak fethedildiği için Bizans mimarisi gerilemeye devam etti. 15. yüzyılın sonuna gelindiğinde, Bizans mimarisi Balkanlar ve Anadolu’dan büyük seviyede kaybolmuştu.
Gerilemesine karşın Bizans mimarisi, Romanesk, Gotik ve Rönesans mimarisi benzer biçimde sonraki mimari stilleri derinden etkiledi. Bizans mimarları mimariye kubbe, kemer ve tonoz kullanması benzer biçimde bir takım yeni hususiyet getirdi. Bu özellikler hemen sonra Avrupa’nın öteki bölgelerindeki mimarlar tarafınca benimsendi ve Batı mimarisinin gelişimini şekillendirmeye destek oldular.
Günümüzde Bizans mimarisi, güzelliği ve dünya mimarisine meydana getirdiği eşi olmayan katkı sebebiyle hala hayranlık uyandırmaktadır. Bizans kiliseleri ve manastırları popüler gezinsel yerlerdir ve dünya genelinde mimarlara ve sanatçılara esin vermeye devam etmektedir.
IX. Diriliş
Bizans mimari geleneği, mimarların geçmişten esin alan yeni binalar yaratmaya çalışmasıyla 19. ve 20. yüzyıllarda bir canlanma yaşadı. Bu canlanma bilhassa Rusya’da belirgindi; burada Moskova’daki Kurtarıcı İsa Katedrali (1839-1883) ve Vladimir’deki Göğe Kabul Kilisesi (1862-1881) benzer biçimde Bizans tarzında bir takım kilise inşa edildi.
Bizans canlanması, Fransa, Almanya ve ABD Birleşik Devletleri benzer biçimde öteki ülkelerdeki mimarları da etkiledi. ABD Birleşik Devletleri’nde Bizans stili, New York City’deki Saint John the Divine Katedrali (1892-1941) ve Washington, DC’deki Milli Katedral (1907-1990) dahil olmak suretiyle bir takım kilise için kullanıldı.
Bizans canlanması, Bizans mimari geleneğine tekrar dikkat çekilmesine destek olduğundan mimarlık tarihinde mühim bir gelişmeydi. Canlanma, Art Nouveau ve Modernizm benzer biçimde bir takım çağıl mimari hareketi de etkiledi.
S: Bizans mimarisinin özellikleri nedir?
A: Bizans mimarisi kubbe, kemer ve tonoz kullanımıyla karakterize edilir. Kubbeler çoğu zaman bir kilisenin merkezi alanını örtmek için kullanılırken, kemerler ve tonozlar çatının ağırlığını desteklemek için kullanılır.
S: Bizans kiliselerinin birtakım özellikleri nedir?
A: Bizans kiliseleri çoğu zaman detaylı mozaikler, freskler ve heykeller ihtiva eder. Bu süslemeler çoğu zaman İncil’den hikayeler bahsetmek ya da azizleri yüceltmek için kullanılır.
S: Bizans mimarisinin tesiri nelerdir?
A: Bizans mimarisi, dünya genelinde mimarinin gelişimi üstünde derin bir etkiye haiz olmuştur. Kubbe, kemer ve tonoz kullanması birçok başka kültür tarafınca benimsenmiştir ve dekoratif seçimi yüzyıllardır sanatçılara ve mimarlara esin vermiştir.
0 Yorum